Το φτερά της πεταλούδας ως μοχλός για την παραγωγική ανασυγκρότηση της Πόλης μας.

Α. Αντί προλόγου

Πάτρα 18 Μαΐου 2014 αρχίζει να βραδιάζει. Οι τρεις συνέταιροι μιας εταιρείας start up μόλις ανέβασαν από τους πρώτους στο ηλεκτρονικό κατάστημα της Apple (Apple Store) τα καινούρια σχέδια με ανάγλυφες αρχαίες ελληνικές παραστάσεις και τις προδιαγραφές μιας θήκης του νέου έξυπνου tablet που μόλις είχε κυκλοφορήσει. Είχαν γνωριστεί στο ανακαινισθέν  νέο-κλασσικό, αυτοδιαχειριζόμενο κτήριο «Αναγeννησις» το οποίο διέθετε ο Δήμος της  Πάτρας σε νέους ανθρώπους οι οποίοι είχαν μεράκι την τεχνολογία και τις διάφορες εφαρμογές της. Κλείδωσαν το κτήριο και όλοι μαζί πήραν τα ποδήλατά τους και πήγαν μια βόλτα για να εγκαινιάσουν το θαλάσσιο μέτωπο της πόλης, η πεζοδρόμηση του οποίου μόλις είχε τελειώσει, και να βγάλουν από πάνω τους την ένταση μιας μακριάς κοπιαστικής ημέρας.

Κι ενώ στο βάθος του Πατραϊκού κόλπου χανόταν σιγά-σιγά η μαγεία ενός από τα εκπληκτικότερα ανοιξιάτικα ηλιοβασιλέματα της χώρας, στη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου μόλις είχε αρχίσει να χαράζει. Η 16χρονη Akiko σηκώθηκε να ετοιμαστεί γιατί είχε να δώσει στο σχολείο της μια παρουσίαση για την Αρχαία Ελλάδα. Καθώς έπαιρνε το πρωϊνό της σκέφτηκε ότι καλό θα ήταν η θήκη του tablet που θα χρησιμοποιούσε να είχε μια αρχαιοελληνική θεματολογία. Έτσι ψάχνοντας στο Apple Store βρήκε τα χθεσινοβραδινά σχέδια των τριών Πατρινών, τα αγόρασε για 1 ευρώ, τα κατέβασε από το Διαδίκτυο και στη συνέχεια τα έστειλε στον τρισδιάστατο εκτυπωτή της για να εκτυπώσει τη καινούρια θήκη της ενώ ανέβασε μια φωτογραφία της νέας θήκης της στο Facebook. Μέχρι το βράδυ είχε πάνω από 800 Likes και τα σχέδια είχαν αγοραστεί και εκτυπωθεί από 564 «φίλους».

Η παραπάνω ιστορία για τους περισσότερους που τη διαβάζουν ίσως φαντάζει επιστημονική φαντασία αν και σας διαβεβαιώνουμε ότι τα μόνα πράγματα που είναι όντως φανταστικά είναι ο αυτοδιαχειριζόμενος χώρος χορηγία του Δήμου Πατρέων και η πεζοδρόμηση του θαλάσσιου μετώπου μιας και τα υπόλοιπα που αφορούν στον 3D εκτυπωτή ήδη συμβαίνουν.

Η αξία της όμως έγκειται στο γεγονός ότι μέσα από αυτή αναδύεται ένα τελείως εναλλακτικό μοντέλο παραγωγικής ανασυγκρότησης το οποίο αποτελεί μετεξέλιξη παλιότερων και δοκιμασμένων παραγωγικών διαδικασιών οι οποίες εγκαταλείφτηκαν σταδιακά προς χάριν του μεταπρατικού-παρασιτικού μοντέλου της τελευταίας τριακονταετίας.

Β. Το ζητούμενο

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή ξεκινώντας από το εξής αξίωμα και ταυτόχρονα ζητούμενο:

«Είναι αδύνατον να θέσεις το ζήτημα της εθνικής ανεξαρτησίας και να αντισταθείς σε μνημόνια και πατρόνους αν δεν διαθέτεις πραγματική αυτοδύναμη παραγωγική υπόσταση»

Αλλά πώς συγκροτείται μια τέτοια υπόσταση; Κάποιοι προτείνουν να γίνουμε Γερμανοί και κάποιοι γραμματιζούμενοι σύγχρονοι διανοητές μόλις ανακάλυψαν την Αμερική και μας παραπέμπουν σε αυτή. Είναι μία θέση κι αυτή, η οποία ακούγεται αρκετά μέσα στην Ελληνική κοινωνία και μάλιστα φαντάζει ελκυστική και στους ίδιους τους Γερμανούς οι οποίοι με περισσή ζέση έχουν έρθει στον τόπο μας για να μας «διδάξουν» τον παραγωγικό τους τρόπο. Καλοσύνη τους, αλλά υπάρχει ένα πρόβλημα. Δεν έχουμε το γερμανικό DNA το οποίο χρειάζεται για να λειτουργήσει το μοντέλο τους. Το γνωρίζουν βέβαια αυτό αλλά ελπίζουν ότι θα το μεταλλάξουν γιατί ίσως θεωρούν το δικό τους ανώτερο· αυτό ίσως εξηγεί γιατί προσκαλούν τους νέους μας να τους εκπαιδεύσουν αντί πινακίου φακής ή τους δημοτικούς μας άρχοντες; Με τη μόνη διαφορά ότι είναι γνωστό ότι βίαιες μεταλλάξεις του DNA και όχι αποτέλεσμα μακράς εξελικτικής διαδικασίας, οδηγούν σε τερατογενέσεις ή πλήρους αφομοίωσης του μεταλλαγμένου είδους. Και στις δύο περιπτώσεις μιλάμε για εξαφάνιση. Το υποκείμενο της μετάλλαξης θα συνεχίσει να ζει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο αλλά θα φέρει μόνο το όνομα ενώ τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του θα είναι άλλα. Άρα δεν θα είναι το ίδιο, θα είναι κάτι άλλο.

Μπορεί τελικά το πεπρωμένο φυγείν αδύνατο. Αλλά ποιοι και πόσοι από εσάς θα κατέφευγαν οικειοθελώς σε εγχείριση ολικής αλλαγής προσώπου όσο άσχημοι κι αν ήταν; Εμείς δεν ξέρουμε κανέναν και πιστεύουμε ούτε κι εσείς γι’ αυτό θα μας επιτρέψετε να προτείνουμε έναν άλλο δρόμο προσέγγισης ο οποίος αντλεί έμπνευση από την παράδοσή μας και τον τρόπο συγκρότησης της ελληνικής κοινωνίας αλλά θα προσπαθήσουμε να τα τοποθετήσουμε στο μέλλον μιας και το παρόν κυριαρχείται από το στίχο του Εθνικού μας ποιητή «γιατί τα’σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά».

Γ. Εκσυγχρονίζοντας τις παραδοσιακές δομές παραγωγικής ανασυγκρότησης

Πριν όμως πάμε στην παρουσίαση της παραγωγικής ανασυγκρότησης, του δικού μας «τρόπου» του Ελληνικού, καλό είναι να αναφερθούμε επιγραμματικά στα χαρακτηριστικά αυτού του «άλλου» παραγωγικού μοντέλου. Το βασικό του χαρακτηριστικό είναι ότι είναι συγκεντρωτικό και επεκτατικό με την έννοια της συνεχούς αυξανόμενης συγκέντρωσης πλούτου και εξουσίας, συνεπώς των ολοένα διογκούμενων αναγκών του για φυσικούς πόρους και εργατικό δυναμικό. Θυμίζει τη Μεσοζωϊκή εποχή των δεινοσαύρων τότε που το μέγεθος μετρούσε. Κι επειδή η ταχύτητα διόγκωσης συνεχώς αυξάνεται, οι θιασώτες του μοντέλου αυτού όλο και περισσότερο επινοούν τρόπους να μπορούν να αυξάνουν την παραγωγή με την ταυτόχρονη μείωση κόστους, οπότε έχουμε φτάσει στο σημείο εκείνο που το εργατικό δυναμικό αποτελεί πλέον τον επιβραδυντικό παράγοντα της αύξησης του όγκου. Γι’ αυτό και γινόμαστε θιασώτες εγχειρημάτων όπως αυτό της δημιουργίας εργοστασίων πλήρως αυτοματοποιημένων με απουσία ανθρώπινου δυναμικού, πέραν των απολύτως απαραιτήτων, αυτού δηλαδή του εξειδικευμένου, μετρημένου στα δάχτυλα του ενός χεριού προσωπικού που χειρίζεται τις μηχανές. Δυστυχώς και αυτό το σενάριο όπως και η ιστορία μας στην αρχή του κειμένου αυτού δεν αποτελούν σενάρια επιστημονικής φαντασίας αλλά ήδη συμβαίνουν.

Σε ένα τέτοιο περιβάλλον του οποίου δεν αρνούμαστε την ύπαρξη, ούτε έχουμε την πολυτέλεια να βαυκαλιζόμαστε ότι θα μπορέσουμε να αναπαραγάγουμε, γιατί ούτε το μέγεθος έχουμε, ούτε τους πόρους, καλούμαστε να βρούμε τη θέση μας και να πραγματώσουμε με έναν Ελληνικό «τρόπο» την παραγωγική μας υπόσταση.

Τα καλά νέα είναι ότι μετά την ολοκλήρωση της Μεσοζωϊκής εποχής και την πλήρη εξαφάνιση των δεινοσαύρων, τα ζώα που επέζησαν και απέκτησαν πλεονέκτημα να συνεχίσουν να εξελίσσονται ήταν τα μικρού μεγέθους, δηλαδή το μέγεθος μετράει αλλά από την ανάποδη!

Ίσως και αυτό να εξηγεί γιατί ο Ελληνισμός παρουσιάζει μια συνέχεια χιλιάδων χρόνων· γιατί πάντα συγκροτούνταν σε κοινότητες που «εκ κατασκευής» είναι μικρού μεγέθους και μέσω αυτών επιβίωνε και μεγαλουργούσε. Η δε παραγωγική του υπόσταση απαρτιζόταν από στρατιές μικρομεσαίων οι οποίοι ήταν είτε τεχνίτες, είτε βιοτέχνες, είτε μικροκαλλιεργητές, είτε επιχειρηματίες. Κοινό τους γνώρισμα ήταν ότι κατείχαν την «μαστορική» τέχνη, δηλαδή τη συσσωρευμένη γνώση η οποία μεταλαμπαδεύονταν από γενιά σε γενιά και η οποία συνεχώς εξελισσόταν στα πλαίσια συνεργιών και αλληλεπιδράσεων με άλλες ομάδες, δημιουργώντας ένα τοπικό οικοσύστημα στο οποίο τα πραγματικά προβλήματα και οι προκλήσεις του ενός αποτελούσαν αφορμή για καινοτομία από τον άλλον.

Αυτή η συνέχεια διερράγη και αντικαταστάθηκε από ένα μεταπρατικό μοντέλο – τα αποτελέσματα του οποίου όλοι βιώνουμε σήμερα - με αποτέλεσμα να ανακοπεί η εξέλιξή του. Αποκαθιστώντας σήμερα ένα τέτοιο μοντέλο χρειάζεται να το μπολιάσουμε με δύο σημαντικότατα συστατικά εκείνα τα οποία στερήθηκε λόγω της παραπάνω βίαιης ανακοπής του:  Αυτό της ψηφιακής τεχνολογίας και των ψηφιακών δεδομένων (big data). Αν δεν το κάνουμε τότε κινδυνεύουμε να προτείνουμε ένα αποστεωμένο μοντέλο το οποίο θα μας αναγάγει στο επίπεδο της γραφικότητας, της παρελθοντολαγνείας και της αφέλειας. Eμπνεόμαστε από την παράδοσή μας αλλά και στρεφόμαστε προς το μέλλον για να μπορέσουμε να τη συνεχίσουμε, ίσως αυτό να αποτελέσει τη νέα νοηματοδοσία του συμβόλου του δικέφαλου αετού.

Χωρίς την ψηφιακή «αναβάθμιση» της μαστορικής το τελικό αποτέλεσμα-προϊόν όσο μοναδικό και ωραίο και να είναι την καθιστά ακριβή, αργή, άκαμπτη και τελικά ανίσχυρη στις αλλαγές των τάσεων. Από την άλλη η ψηφιακή τεχνολογία από μόνη της όσο έξυπνα κι αν εφαρμόζεται στην αυτοματοποίηση της παραγωγής δεν παύει να παράγει πανομοιότυπα προϊόντα τα οποία στερούνται μοναδικότητας και ποιότητας συνεπώς ψυχής.

Συνεπώς ποιος είναι ο τρόπος που επιτρέπει την βιωσιμότητα των μικρών και ταυτόχρονα εγγυάται την παρουσία τους στον παγκόσμιο χάρτη; Κάτι σαν κι αυτό της ιστορία μας. Τη δυνατότητα δηλαδή να δημιουργούμε με ευέλικτο και γρήγορο τρόπο τελικά προϊόντα τα οποία να προσαρμόζονται στις προσωπικές ανάγκες ή αισθητική του καταναλωτή. Και τέτοια προϊόντα έχουν εκ κατασκευής υψηλή αξία για τον καταναλωτή χωρίς όμως να είναι οικονομικά απαγορευτική. Μιλάμε δηλαδή για ένα βιομηχανικά κατασκευασμένο προϊόν αλλά κατά παραγγελία σχεδιασμένο μεταφέροντας έτσι το κέντρο βάρους από τη διάθεση προϊόντων στο σχεδιασμό και την μεταποίηση. Από τον παρασιτισμό δηλαδή στην δημιουργία, βασικό συστατικό της παραγωγής.

Ένα άλλο πλεονέκτημα που αποκτάται μέσω αυτής της διαδικασίας είναι ότι η προσέγγιση αυτή μπορεί να εντοπίσει κενά μέσα στην αλυσίδα παραγωγής προϊόντων και να τα γεμίσει. Τι εννοούμε; Αναφερόμαστε σε παρεμφερή προϊόντα τα οποία θα μπορούσαν να συνδυαστούν με επινοητικότητα έτσι ώστε να δημιουργήσουν μια συνέργια η οποία να δίνει υπεραξία. Μια υπεραξία η οποία έγκειται στη δυνατότητα διαλειτουργικότητας μεταξύ κλειστών συστημάτων. Καλούμε να δείτε ένα μικρό video στο διαδίκτυο (http://vimeo.com/37778890) που αφορά σε παιδικά παιχνίδια για να οπτικοποιήσετε την παραπάνω δυνατότητα η οποία εφαρμοζόμενη σε διάφορα πεδία εμπορικής δραστηριότητας μπορεί να απελευθερώσει τεράστιες παραγωγικές δυνάμεις.

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι για να μεγιστοποιήσουμε την αποτελεσματικότητα αυτού του μοντέλο απαιτούν την ύπαρξη ενός οικοσύστηματος στο οποίο οι άνθρωποι αλληλεπιδρούν και συνεργάζονται καταθέτοντας τις δεξιότητές τους για τη δημιουργία τέτοιων προϊόντων. Σημειώνουμε δε, ότι αυτή η προσέγγιση διαφέρει από άλλες σύμφωνα με τις οποίες μεγάλοι κολοσσοί, π.χ. αυτοκινητοβιομηχανίες, εγκαθιστούν γραμμή παραγωγής σε μία χώρα με φτηνό δυναμικό, δημιουργούν ένα απολύτως εξαρτώμενο οικοσύστημα μικρότερων επιχειρήσεων οι οποίες φτιάχνουν συγκεκριμένα εξαρτήματα και κατ’ αποκλειστικότητα γι’ αυτές. Όσο ευνοούν οι συνθήκες την ύπαρξη της γραμμής παραγωγής, όπως φτηνά εργατικά, όλα είναι καλά. Μόλις όμως οι συνθήκες γίνουν μη ευνοϊκές τότε ο μεγάλος εργοδότης κλείνει το εργοστάσιο και το εξαρτώμενο σύστημα εκθεμελιώνεται μαζί του ή πεθαίνει. Ουσιαστικά έχουμε να κάνουμε με μια ωρολογιακή βόμβα που νομοτελειακά κάποτε θα εκραγεί.

Ας έρθουμε τώρα στο δεύτερο συστατικό, αυτό των πολλών ψηφιακών δεδομένων τα οποία δημιουργούνται με την εξάπλωση της ψηφιακής τεχνολογίας στις πόλεις. Και για να σας δώσουμε ένα παράδειγμα για να καταλάβετε τι εννοούμε μία πηγή τέτοιων δεδομένων μπορεί να προέρχεται από αισθητήρες οι οποίοι μετράνε τη θερμοκρασία σε διάφορα σημεία της πόλης, την ποιότητα της ατμόσφαιρας, την κίνηση στους δρόμους και μυριάδες άλλα τέτοια παραδείγματα.

Αυτά, τα ψηφιακά δεδομένα μιας πόλης αποτελούν τη συλλογική μνήμη της, το παρελθόν της και δείχνουν το δρόμο προς το μέλλον. Περιγράφουν το συλλογικό χαρακτήρα της. Για να το συνδέσουμε με την παράδοση και να δούμε ποια θα μπορούσε να είναι η σύγχρονη μορφή της, τα δεδομένα τα οποία γεννούνται μέσα σε μια κοινότητα ανθρώπων ήταν αυτά που παλιότερα γίνονταν αντιληπτά μέσω παρατηρήσεων από τους ίδιους τους ανθρώπους και περνούσαν ως εμπειρίες από γενιά σε γενιά ή ως λαϊκές παροιμίες. «Αν βρέξει ο Απρίλης δυο νερά κι ο Μάης άλλο ένα, χαρά σ’ εκείνον το ζευγά που’ χει πολλά σπαρμένα». Αλλά κάτι τέτοιο απαιτούσε μεγάλα διαστήματα παρατηρήσεων και οξυδέρκεια από την μεριά του παρατηρητή. Η αποκρυπτογράφησή τους όμως αποτελούσε το κλειδί για τη δημιουργία καινοτομίας και συνεπώς μιας νέας παραγωγικής δραστηριότητας. Κι όσο οι κοινότητες των ανθρώπων ήταν μικρής κλίμακας και η εμβέλεια δραστηριοποίησής τους επίσης μικρή, οι συλλογική μνήμη της κοινότητας και ο εμπλουτισμός της ευνοούσαν την ανανέωσή τους με καινούρια δεδομένα και καινούριες παραγωγικές δραστηριότητες.

Καλώς ή κακώς με την βιομηχανική επανάσταση και με τη συνεχή συσσώρευση των ανθρώπων στις πόλεις ο χρόνος επιταχύνθηκε και μαζί με αυτόν οι αλλαγές οπότε ο κύκλος μέχρι την εμφάνιση μιας νέας παραγωγικής δραστηριότητας μικραίνει συνεχώς με αποτέλεσμα να ξεπερνά και τον ίδιο τον άνθρωπο. Είμαστε δηλαδή στο ίδιο ακριβώς σημείο όπως αυτό που βρέθηκε το εργατικό δυναμικό του αυτοματοποιημένου εργοστασίου που αναφέραμε παραπάνω. Φαίνεται σαν οι δυνατότητες της τεχνολογίας ξεπέρασαν αυτές των ανθρώπων.

Δεν είναι όμως ακριβώς έτσι. Για την ακρίβεια οι δυνατότητες της τεχνολογίας κατέστησαν ικανούς κάποιους νέους μαΐστορες να συμβαδίσουν με την επιτάχυνση του χρόνου εκμεταλλευόμενοι ακριβώς αυτές, τις δυνατότητες. Χρησιμοποιώντας την τεχνολογία μπόρεσαν να ανακαλύψουν νέες ιδιότητες οι οποίες με τη σειρά τους οδήγησαν σε νέες παραγωγικές δραστηριότητες.

Το δυναμικό μιας τέτοιας προοπτικής έγινε γρήγορα αντιληπτό με αποτέλεσμα να συντελείται μια νέα επανάσταση αυτή των «Έξυπνων Πόλεων» και των «Ανοικτών Δεδομένων» τους (ανοικτών στους πολίτες της εννοούμε) όπου η ίδια η πόλη γίνεται ένα απέραντο εργαστήρι και οι πολίτες της δημιουργούν και επωφελούνται των υπηρεσιών τους. (Περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε στο πρόγραμμά μας, στη Θεματική Ενότητα για την Έξυπνη πόλη).

Αλλά μην το λέτε αυτά φωναχτά γιατί οι δημοτικοί μας άρχοντες και οι περί αυτών κοιμούνται και μπορεί να τους ξυπνήσετε. Είναι δε απορίας άξιον τί τους λένε στα σεμινάρια που τους τρέχουν εδώ κι εκεί οι ταλαίπωροι Γερμανοί – ούτε ψύλλος στον κόρφο τους - αφού κάτι τέτοιο δεν το έχουν καν ψελλίσει; Μάλλον κι εκεί κοιμούνται, οπότε ruhe παρακαλώ.

Δ. Ο ρόλος του Δήμου – Οι προτάσεις μας

Για να κάνει κάποιος προτάσεις πρέπει να έχει συνθέσει στο μυαλό του ένα μοντέλο το οποίο λειτουργεί ως σημείο αναφοράς και εμπεριέχει τα κύρια σημεία τα οποία ορίζουν και καθορίζουν τον τρόπο λειτουργίας του. Αυτός ήταν και ο ρόλος της προηγουμένης ενότητας. Ταυτόχρονα το μοντέλο εξηγεί με τρόπο απλό και κατανοητό στον μη εξειδικευμένο πολίτη αυτόν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί αποφεύγοντας  να υπεισέρθει σε τεχνικές λεπτομέρειες.

Έχοντας λοιπόν ως οδηγό το μοντέλο αυτό προχωρούμε σε μια σειρά αρχικών προτάσεων. Λέμε αρχικές γιατί θεωρούμε ότι μεγαλύτερη σημασία έχει η στόχευση και το όραμα όπως αυτά που παρουσιάστηκαν προηγουμένως, δηλαδή να ξέρεις ανά πάσα στιγμή προς τα πού πηγαίνεις. Μόνο τότε μπορείς να χαράξεις στρατηγική, να αξιολογήσεις προτάσεις αντιπαραβάλλοντας τις με το σημείο αναφοράς, και να ανακαλύψεις τους άξιους, αυτούς δηλαδή που έχουν την εμπειρία και τις γνώσεις για να υλοποιήσουν το μοντέλο. Έτσι οι προτάσεις αυτές που ακολουθούν είναι ενδεικτικές των προθέσεών μας καθώς και του δυναμικού που μπορεί να απελευθερώσει δημιουργώντας περισσότερες από τους ίδιους τους πολίτες αυτή τη φορά. Αρκεί βέβαια να είμαστε ξύπνιοι για να τους ακούμε.

1. Ανάπτυξη νέων τεχνολογιών στον αστικό ιστό της πόλης με στόχο τη δημιουργία ψηφιακής υποδομής (πλατφόρμας) στην οποία θα φορτώνονται νέες υπηρεσίας και θα διατίθενται στους πολίτες.
2. Δημιουργία Βάσεως Ανοικτών δεδομένων με ελεύθερη πρόσβαση προς οποιονδήποτε και οποιαδήποτε υπηρεσία.
3. Δημιουργία Κέντρου Δεδομένων στο οποία θα αποθηκεύονται τα Ανοικτά δεδομένα.
4. Σύμπραξη με το Πανεπιστήμιο όπου ο Δήμος θα αποτελεί μέσω των ψηφιακών υποδομών του ένα ζωντανό εργαστήριο και το Πανεπιστήμιο εκτός της φιλοξενίας του κέντρου δεδομένων θα παρέχει την επιστημονική γνώση για την ανάλυση των δεδομένων.
5. Αξιοποιώντας κάποια από τα ακίνητά του, δημιουργία αυτοδιαχειριζόμενων χώρων υψηλής τεχνολογίας όπου οι νέοι θα συναντώνται, θα ανταλλάσσουν ιδέες και θα συνεργάζονται για την υλοποίησή τους.
6. Συνεργασία με νέες εταιρείες υψηλής τεχνολογίας αλλά και με δραστήριες ομάδες του Πανεπιστημίου οι οποίες θα διαθέτουν και θα ενσωματώνουν τα πρότυπα προϊόντα τους στην ψηφιακή υποδομή της πόλης.
7. Άμεση συμμετοχή του Δήμου Πάτρας στο δίκτυο των Ευρωπαϊκών Ανοικτών πόλεων (προϋποθέτει βέβαια ένα ελάχιστο υποδομών το οποίο είναι εφικτό)
8. Δημιουργία διαγωνισμών (hackathons) όπου διαγωνιζόμενοι καταθέτουν τις υπηρεσίες τους που έχουν αναπτύξει για την Έξυπνη Πόλη
9. Χώροι όπως η Τριάντειος θα μπορούσε να μετεξελιχτούν σε ένα τεχνολογικό εκπαιδευτήριο με κατεύθυνση επαγγέλματα τα οποία εκσυγχρονίζονται μέσω της τεχνολογίας π.χ. βιομηχανικό σχέδιο κλπ

Να σημειώσουμε ότι οι παραπάνω προτάσεις απαιτούν από ελάχιστα έως καθόλου χρήματα. Αυτό που μπορούν να επιτύχουν είναι την εμπέδωση μιας διαφορετικής κουλτούρας μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών, Δήμος, Πανεπιστήμιο, Επιχειρήσεις κλπ. Κλειδί για την επιτυχία είναι η εμπλοκή των κατάλληλων ανθρώπων οι οποίοι πρέπει να έχουν ένα βασικό χαρακτηριστικό: ΟΡΕΞΗ ΓΙΑ ΔΟΥΛΕΙΑ!

Ε. Επίλογος

Η μετεξέλιξη της μαστορικής μέσω της ψηφιακής τεχνολογίας και της πληθώρας ψηφιακών δεδομένων τα οποία εμπεριέχουν τις συλλογικές εμπειρίες της πόλης και άρα τη συλλογική γνώση μπορεί να βρει την έκφρασή της σε μια καινούρια γενιά μαϊστόρων. Μιας νέας γενιάς ανθρώπων οι οποίοι συναντώνται, αλληλεπιδρούν και αφουγκράζονται την ίδια την πόλη. 

Αυτοί λοιπόν οι σύγχρονοι μαΐστορες, οι οποίοι δημιουργούν με όχημα την υψηλή τεχνολογία, προϊόντα προσωπικά, αποτέλεσμα βαθειάς εμπειρικής γνώσης και πραγματικών αναγκών που προκύπτουν μέσα από την καθημερινότητα και την απτή αλληλεπίδραση με το περιβάλλον και τους ανθρώπους που ζουν σε αυτό, αλλά με δυνατότητα παγκόσμιας εμβέλειας, είναι σαν τα φτερά της πεταλούδας που έχουν τη δύναμη να φέρουν κατακλυσμιαίες αλλαγές σε ένα παρωχημένο καταναλωτικό και παρασιτικό μοντέλο και να οδηγήσουν στην παραγωγική ανάταση του τόπου και της πατρίδος μας γενικότερα, προτάσσοντας ένα πραγματικά εναλλακτικό παραγωγικό μοντέλο το οποίο με όρους εξελικτικής θεωρίας εγγυάται την ιστορική του συνέχεια.